Bezm-i Alem Valide Sultan/ Dolmabahçe Camii 1851

DOLMABAHÇE CAMİİ

Esas olarak 2. Mahmud'un eşi ve Abdülmecid'in  annesi olan Bezm-i Alem Valide Sultan’ın hayratı olarak yapılan cami onun adıyla anılmıştır. Bezm-i Alem "dünya meclisi" manasına gelen bir lakaptır ve çok tanınmış olan bu ünlü Valide Sultan, pek çok hayırhaha maddi kaynak sağlamıştır. Bezm-i Alem Sultan 2 Mayıs1853 tarihinde Dolmabahçe Sarayı'nda vefat etmiş ve Divanyolu'ndaki II. Mahmut Türbesine gömülmüştür. Öldüğünde, Garabet Balyan'ın mimarlığında inşaatını başlattırdığı Dolmabahçe Camii henüz bitmemişti. Camiyi oğlu Sultan Abdülmecit annesinin anısına1855 yılında tamamlattırarak Bezm-i Alem Valide Sultan Camii adı altında hizmete açmıştır. Cami zamanla Dolmabahçe Sarayına yakınlığı nedeniyle Dolmabahçe Camii olarak anılmaya başlandı.

Ana kubbenin altından iç görünüm

Bu bilgileri verdikten sonra, neden ilk olarak bu camiyi seçtiğimi de şöyle anlatayım; Kabataş- Karaköy sahil çizgisindeki Osmanlı Dönemi Camilerini konu alan bu blogda Kabataş tarafındaki ilk camii olması nedeniyle seçtim. Bağcılar- Kabataş tramvay hattının Kabataş; yani son durağına, çeşitli semtlerden yine Kabataş durağına gelen otobüsleriniin de Kabataş durağına gelerek ulaşacağımız cami, Dolmabahçe Sarayı ile komşudur. Sahil kıyısındaki camiler arasında  denize en yakın olanı da sanırım bu camidir. Aynı zamanda Beyoğlu Müftülüğü de caminin sağ yan cephesinde yer almaktadır. İşiniz düşerse bir gün diye...

                Ben ne yazık ki cami görevlileri ile bir sohbet edip detaylı bilgi edinemedim. Yalnızca kendi gördüklerimi anlatabileceğim. Çok detaylı olmayabilir bu nedenle. Camii, tek kubbeli, tek şerefeli iki minareye sahip. Bir avlu ile yoldan ayrılmamış. Hayli işlek olan cadde ile aynı seviyede ve İnönü stadının hemen karşısında denebilir. 5 mermer basamak ile kapısına ulaşılıyor ve son cemaat yerine giriyorsunuz. Caminin Hünkar mahfiline buradan sağlı ve sollu olarak çıkılabiliyor. Sonra ana kısma bir kapıdan giriş yapıyorsunuz. Girişte solda Hanımlar için ayrılmış namaz yeri bulunuyor. Camilerimiz arasında en fazla güm ışığı gireni bu olsa gerek; oldukça aydınlık ve ferah bir namaz  alanı var. Kubbe ve tavan süslemelerinde hakim olan renk pastel renkler denebilir. Benim tanımımca sütlü kahve rengi. Yer halısı da seccade tipi değil halı tipi ve yine cami süslemeleriyle uyumlu bir tonda. Tüm Osmanlı eserlerinde olduğu gibi her şey simetrik. Mihrabın sağında ve solunda birer adet ayaklı ahşap saat var. " 2 EDW d PRIOR LONDON" yazıyor içlerinde. Elektriğin olmadığı zamanlarda cami aydınlanmasında kullanılan devasa mumlar yine her iki yanda birer tane mevcut. Bugün onların yerini alan elektirikli versiyonlardan da birer tane var. Mihrab mermerden ve beşgen biçiminde. Her iki yanda yine  gömülü kahverengi mermer  (granitte olabilir) sütun var.

Mihrabın üzerindeki ser-levha ayeti

       Camii'de yan kubbe yok. Tek ana kubbe etrafında 8 adet levha var. Mihrabın bulunduğu cephede sağ da Allah (c.c.) lafzı, sol yanda Muhammed (a.s) levhası var. Sol cephede Ömer (r.a.) ve Ali (r.a.) levhaları, arka cephede Hasan (r.a.) ve Hüseyin (r.a.) levhaları ve son olarak mihrabın sağ yanındaki cephede Osman (r.a.) ve Ebu Bekir (r.a.) Efendilerimizin isimlerinin yazılı olduğu büyük levhalar asılı. Bir de tam  mihrabın üzerinde yine simetriyi bozmayacak şekilde hat ile yazılmış olan  "Küllemâ dehale aleyhâ Zekeriyyal Mihrabe" (Ali İmran 3/37 ayetinin bir kısmı mevcut. Manası "Zekeriyya Meryem'in bulunduğu mihrâba her girdiğinde,.."Ayetin tamamı anlam bütünlüğü olması bakımından şöyle: "Rabbi onu, güzel bir şekilde kabul etti ve onu güzel bir bitki gibi yetiştirdi. Onu Zekeriyya'nın himayesine bıraktı. Zekeriyya Meryem'in bulunduğu mihrâba her girdiğinde onun yanında yiyecek, rızık buldu. ' Bu, sana nereden geldi ey Meryem?' dedi. Meryem; 'O, Allah tarafındandır. Şüphesiz Allah, dilediğini hesapsız bir şekilde rızıklandırır.' " (Âl-i İmrân, 3/37)

Ön cephe: Kürsü, mihrab ve minber

Kürsü

 Camiinin minberi de mermerden yapılmış. 10 basamağı var ve basamaklar kırmızı halıflex ile örtülü. Minberin tepesindeki külahta yeşil zemin üzerine sarı yaldızlı yıldızlar var. Hayli yüksek ve sivri bir külah. Çok ince süslemeler yok minberin cephelerinde ama hayli göz doldurucu. İlginç olarak, minber, arka duvara bitişik değil, arada 1-2 saflık boşluk var.

  İmamın vaaz vereceği zamanlarda kullandığı kürsüde daha iyi işlenmiş kabartmalar ve motifler var. Kahverengi tonları kürsüde de hakim.

  Beyoğlu müftülüğünün resmi internet sitesinde bu camii için ayrılan sayfayı hem kopyalıyor hem de linkini veriyorum. Orada da detaylı ve gerekli bilgiler bulunabilir. İlgili resimleri ve yorumları da görebilirsiniz.:

Görevli: Halil Necipoğlu, Fuat Yıldırım

Adres: Meclisi Mebusan Cad. No:36 Dolmabahçe

Hakkında :
Tarihi : 
Sultan II. Mahmud’un hanımı, Sultan Abdülhamid’in annesi Bezm-i Alem Valide Sultan tarafından yapımına 1270 (1852) tarihinde  başlanmış, oğlu Abdülmecit tarafından 1853 tarihinde tamamlanmıştır.

            Mimari Yapısı :

            Dolmabahçe Camii, 19 yüzyıl Osmanlı mimarisinin pek çok önemli eserine imzasını atan Nikogos Balyon tarafından, batı akımlarının en yoğun biçimde etkisini gösterdiği bir dönemde inşa edilmiştir. Bu dönemde barok, rokoko, ampir gibi çeşitli yorumlama anlayışına gidilmiştir. Yani batılı unsurları ile Osmanlı süsleme unsurları katıştırılarak kullanılmıştır. Deniz kenarında, bir avlu ortasında yapılan cami, ana hacim ve kubbe ile ortalama bir mekandan ibarettir. Tek şerefeli iki adet minaresi vardır.

            Taş ve mermerden inşa edilmiş olan cami’nin cephesini, boylu boyunca iki yandan da iki katlı hünkar kasrı kaplamaktadır. Kasrın iki yanındaki merdivenlerle üst katlara çıkılır. Bu kısımda odalar yer almakta, ayrıca buradan mahfellerle de gidilebilmektedir.

            Cami 1948-1961 yılları arasında Deniz Müzesi olarak kullanılmış, müzenin yeni binasına taşınmasıyla 1966 yılında Vakıflar Genel Müdürlüğünce restore edilerek yeniden ibadete açılmıştır.

            Meşrutası :

            Bir İmam Hatip ve bir Müezzin Kayyım’ın görev yaptığı    caminin görevlilere ait meşruta, abdest alma yeri, tuvaletleri, musalla taşı  ve muvakithanesi bulunmaktadır.

Mihrabın bütünü

Bir de hepimizin malumu olmuştur artık. Hatta Türkiyenin en ünlü camisi bile denebilir. Zira Gezi olayları sırasında "ayakkabıyla girilen", "içki içilip" "alem yapılan" ama bir yandan da "polis şiddetine maruz kalmış sivil halkın sığınağı" "yardım ve tedavi merkezi" olduğu için 2013 Haziran-Temmuzuna damga vurmuş üzerinden hayli hararetle siyasi ve sivil polemik geliştirilmiştir. Ben bahsi geçen zaman diliminde birebir şahit olmadım ama her iki tarafın söylemiyle ilgili gerekli malumata kısa bir internet araştırması ile ulaşılabilir.

 İlgili linkler:

http://beyoglumuftulugu.gov.tr/index.php?modul=cami&id=10

http://tr.wikipedia.org/wiki/Bezmi%C3%A2lem_Valide_Sultan

http://www.youtube.com/watch?v=7vXVbgSWJTY

R.a.